Clip Kẻ lười biếng : Phần 4: "Người vô đạo đức thì tạt axit, tấn công bằng bom nguyên tử"

"Nếu tri thức là một cỗ xe thì đạo đức là vô-lăng, nếu tri thức là chiến mã thì đạo đức là dây cương. Với đạo đức, tri thức sẽ hướng thiện..."

Một con người có thể nói là được cấu thành bởi 2 yếu tố: Tri thức và đạo đức. Nhà trường phải là cái nôi trau dồi cả về tri thức và đạo đức đối với học sinh. Bàn về đạo đức, thực ra không thể đổ lỗi hết cho gia đình khi một đứa trẻ tỏ ra vô lễ. Trẻ em không có quyền chọn cha mẹ, may thì được nhờ, rủi thành chịu, cha mẹ không tốt, không dạy được con, nhà trường phải là nơi làm điều đó. Trong gia đình những thứ tình cảm như tình mẫu tử, tình phụ tử ta đều tìm thấy được ở những động vật bậc thấp. Nhà trường phải là nơi giúp các em thành người. Đạo đức rất quan trọng.

Nếu tri thức là một cỗ xe thì đạo đức là vô-lăng, nếu tri thức là chiến mã thì đạo đức là dây cương. Với đạo đức, tri thức sẽ hướng thiện. Một người không có tri thức cùng lắm là gây hại một cách vô ý. Một người không có đạo đức thì cố ý hại người khác thì tạt axit, thì tấn công bằng bom nguyên tử.

Nền tảng đạo đức được hình thành rất sớm từ những năm tháng đầu đời, nó có khuynh hướng trở thành bản chất cố định, khó thay đổi. Chính vì vậy, phải giáo dục cho học sinh về đạo đức, số phận con người.

Nhà trường có 1000 học sinh, 1000 số phận khác nhau, số phận cá nhân sẽ quyết định số phận của cả một dân tộc. Một đứa trẻ hư chứng tỏ nhà trường thất bại, nhà trường thất bại chứng tỏ cả dân tộc thất bại.

Việt Nam đứng thứ 13 trong số những nước vô cảm nhất thế giới. Tôi không quan tâm đến những lời ngụy biện để phủ nhận con số đó, một thực tế văn hóa đạo đức xuống cấp đến mức nào cũng chẳng cần kể ra. Chúng ta hô hào báo chí đủ các kiểu nhưng hầu như không có kết quả nào ra hồn. Tất cả đều có nguyên nhân khởi phát từ giáo dục.

Bắt đầu mỗi năm học mới luôn có một cái bản mà giáo viên đọc cho học sinh chép vào vở, đó là nội quy nhà trường. Nội quy nhà trường luôn có mối quan hệ chuẩn mực văn hóa cơ bản, như là giữ gìn vệ sinh chung. Nhưng không nhiều người làm được đó vì mối quan tâm của người đi dạy và đi học vẫn là điểm số. Mặt khác nội quy thuộc về luật pháp, luật pháp đứng đằng sau đạo đức, khi nào đạo đức không thể cứu vớt được nữa thì luật pháp mới can thiệp.

Chúng ta lại cứ thích kỷ luật và cấm đoán nhiều hơn là cảm hóa. Nhìn thẳng mà nói, môn Giáo dục công dân từ lâu đã là môn kém coi trọng nhất trong bảng điểm, việc học nó chỉ mang tính hình thức và đối phó. Tôi nói không phải ủng hộ môn này sẽ thành trọng tâm để mà chúng ta thi đua nhau, như vậy sẽ chỉ khiến cho học sinh khổ thêm. Điều quan trọng cần nhìn rõ là có học chăm như thế nào đi chăng nữa cũng không bao giờ là đủ. Cách học của đạo đức không giống tri thức. Nếu tri thức chỉ đọc hiểu qua lý trí thì đạo đức biểu lộ qua trái tim. Để hình thành một con người đạo đức, không thể việc chỉ bắt người ta đọc ê a những đạo lý, những phần ghi nhớ cuối bài, không thể hiểu qua lý thuyết suông hay 10 phẩy trung bình môn. Tất cả những thứ đó không có liên quan đến tiêu chí đạo đức trong con người ta, mà chỉ có nguy cơ biến họ thành những kẻ đạo đức giả.

Trong suy nghĩ của đại bộ phận hiện nay thì “đầu tiên là tiền đâu”. Sống vì lợi ích bản thân, giữa xã hội sống đầy lý tính này thì đạo đức chỉ là thứ gì đó mơ hồ và xa xỉn. Khi ta cho một thứ, lý chí bảo rằng có nên không? Có nhận lại được điều gì không? Có được trả ơn không? Chúng ta không tin rằng khi làm việc tốt sẽ được trả ơn và có được sự thanh thản trong tâm hồn.

Chỉ có trải nghiệm mới khiến ta thực sự hiểu đạo đức là gì. Vậy trách nhiệm cao cả của giáo viên là tìm ra con đường dẫn đến trái tim của học sinh, khơi gợi tình thương yêu giữa con người với con người, với con người và vạn vật, và thực sự có nhiều hơn một con đường như thế. Các môn văn học, xã hội khác cũng là để nuôi dưỡng tâm hồn. Nhưng chúng ta không làm được, học chỉ là miễn cưỡng, học thuộc lòng cả tiểu sử, cả một bài dài. Các giá trị nhân văn rất khó đi vào lòng người khi chỉ nói suông, tự ca như những con vẹt.

Thế hệ đi sau không thể bồi hổi nhớ lại ký ức của thế hệ đi trước. Trách làm sao được khi giới trẻ chỉ nhìn thấy hàng hiệu, xe tay ga, đâu biết được nước mắt của người mẹ già thời kháng chiến. Tâm hồn sẽ càng mai một đi khi những giá trị rất đẹp lại bị mai một vì học thuộc lòng một cách vô cảm. Bản sắc dân tộc cũng vì đó mà rơi vào hố đen.

Tất cả nguyên nhân cũng chỉ vì cắm đầu vào những kỳ thi. Thầy giáo, cô giáo, những ngày đầu bước chân vào ngành sư phạm ai cũng muốn được cống hiến, được đóng góp, có thiên lương cao đẹp. Nhưng rồi thời gian lại trôi đi, cái lúc mà trời nắng chang chang, mồ hôi nhỏ giọt, lấy cái gì mà làm động lực?

Tất cả sẽ mãi chỉ là viển vông khi lương của giáo viên vẫn còn thấp như vậy. Mà lương lại là vấn đề của kinh tế, kinh tế có vấn đề phần nhiều là do tham nhũng, những kể tham nhũng muốn đứng được ở vị trí có thể tham nhũng ít nhất cũng phải trải qua 12 năm giáo dục. Vòng tuần hoàn này cứ luẩn quẩn một cách thật ảm đạm, thảm hại.

Chúng ta học rất nhiều nhưng học rất ít về con người. Trí thông minh của con người được chia làm 8 phần: ngôn ngữ, cảm nhận không gian, âm nhạc, vận động cơ thể, tương tác giữa các cá nhân, cảm nhận thiên nhiên, nội tâm, logic toán. Trong khi những môn trọng tâm như toán, lý, hóa đều học chuẩn phải có trí thông minh logic toán. Để trở thành một người văn minh, văn hóa phải có trí thông minh nội tâm, con người phải hiểu chính bản thân con người để có sự tự vấn, giằng xé trong tâm can để vạch rõ đúng sai, thiện ác, trụ vững trong một xã hội với phần đông là những kẻ vô văn hóa, vô đạo đức.

Càng hiểu rõ bản thân hơn ta càng có đề kháng với những thói hư tật xấu ở đời mà cái đó ở trường không có ai dạy. SGK chỉ quan tâm đến những con số và những con chữ. Cái khó của giáo dục không phải làm sao để học sinh thi đỗ mà dạy sao cho học sinh nên người mới đúng.

Theo Báo Giáo Dục Việt Nam